AVRUPA'DA MAÇ YAYINLARI VE YAYIN GELİRLERİNİN DAĞILIMI

İNGİLTERE PREMIER LİGİ

Premier Lig gol teknolojisini kullanan ilk lig

Aslında bu yazıyı yazmamın nedeni Premier Lig'de yapılan son yayın hakları ihalesi. Yeni sözleşmeye göre 2016/17 sezonundan itibaren yayıncı kuruluşlar 3 sezon için 6.9 milyar € ödemeyi kabul etti. Bu daha önceden ödenen bedelin %70 oranında arttığını gösteriyor. Önce bu durumu sağlayan faktörlere bakmak lazım. Premier Lig açık ara en kaliteli yayını yapan lig. Maç öncesi istatistikler, pozisyonlar biter bitmez verilen tekrarlar, diğer ülkelere göre çok daha gelişmiş bir pilot kamera, saha içinde bulunan kamera sayısı gibi birçok faktör Premier Lig'i en izlenebilir lig haline getiriyor. Saha içinde oynanan futbolun hızı, oyuncuların kalitesi, stadyumların modernliği, seyircinin sahanın neredeyse içinde olması, golden sonra gelen ''yeeaahh', direkten dönen toptan sonra gelen ''ouvv'' sesi yine ligi en iyi yapan unsurlardan. Durum böyle olunca kulüplerin yayın gelirleri de diğer liglere oranla çok daha fazla oluyor. Örnek vermek gerekirse; Geçen sezon küme düşen Cardiff City Bundesliga şampiyonu Bayern Munich'ten 2 kat daha fazla yayın geliri elde etmiş. Yine Liverpool'un geçen sezonki lig yayın geliri 117 milyon €. Yeni yayın anlaşmasıyla beraber 2016/17 sezonundan itibaren Premier Lig'de ilk kez cuma günü maçları da izleyebileceğimizi de belirteyim.

Yayın Gelirlerinin Dağılımı

Premier Lig'de yayın gelirleri 50:25:25 kuralına göre dağılıyor. Bu kurala göre başlangıçta naklen yayın gelirlerinin %50'si tüm kulüplere eşit olarak dağıtılıyor. %25'i kulüplerin sportif başarısına, geriye kalan %25'te kulüplerin yayınlanan maç sayısına göre bölünüyor.

İSPANYA LA LIGA

5 büyük lig arasında havuz sistemine geçmeyen tek lig La Liga. İspanya'da toplam yayın gelirinin yaklaşık %50'si Real Madrid ve Barcelona arasında paylaşılıyor. Hatta Avrupa'da İngiltere Ligi takımlarından daha fazla kazanan sadece Real Madrid ve Barcelona bulunuyor. Bu iki takım yaklaşık 140 milyon £'luk yayın geliriyle Avrupa'nın zirvesinde. Geçen sezonun şampiyonu Atletico Madrid ise yayın gelirlerinden sadece yaklaşık olarak 50 milyon € kazanabildi.

Yayın Gelirlerinin Dağılımı

Real Madrid ve Barcelona'nın Avrupa'nın yayın gelirinden en çok kazanan kulüpleri olmaları İspanya'da kulüplerin yayıncı kuruluşlarla bireysel anlaşmalar yapabilmesiyle alakalı. Popüler kulüpler serbest anlaşma yaparak yayın gelirlerini artırabilirken diğer kulüplere ortalama 20 milyon £ gibi bir yayın geliri düşüyor. Bu dağılım modelinin İspanya'da oldukça tartışıldığını, La Liga'nın yakında havuz sistemine geçmesinin yüksek ihtimal olduğunu da ayrıca belirtelim.

ALMANYA BUNDESLIGA

Dortmund yıllardır kapalı gişe oynuyor

Bundesliga'da oldukça adil bir gelir dağılımı söz konusu. (Bayern Munich'e göre adil olmayabilir.) Son yapılan anlaşmayla Bundesliga takımları yaklaşık olarak 500 milyon € gibi bir parayı paylaşıyorlar. Almanya Milli Takımı'nın kazandığı Dünya Kupası, Bundesliga'da oynanan futbol kalitesinin ve stadyumdaki doluluk oranlarının artması, diğer ülkelerde Bundesliga'ya ilginin artması gibi faktörler 2016'dan sonra Bundesliga yayın gelirlerini oldukça arttıracak gibi görünüyor.

Yayın Gelirlerinin Dağılımı

Bundesliga'da Premier Lig'e benzer bir gelir dağılımı mevcut. Anlaşmaya göre yayın gelirinin %50'si tüm kulüplere eşit olarak dağıtılıyor. Geriye kalan %50'nin %75'i kulüplerin sportif başarısına, son kalan pay da kulüplerin ligde aldıkları puana göre bölünüyor. (Bu sisteme göre lig şampiyonu Bayern Munich sezon sonunda yayın gelirlerinden sadece 47 milyon € kazanabildi.)

İTALYA SERIE A

İtalya Serie A özellikle 2006'da patlayan şike skandalı ile beraber çok önemli prestij kaybına uğradı. Rekabet konusunda Avrupa'nın büyük liglerinin gerisinde kalsalar da yeni anlaşmayla beraber yayın gelirlerinde bir artış söz konusu. Son yıllarda Juventus'un domine ettiği ligin yayın hakları iki yayıncı kuruluşa paylaştırılmış durumda. Yeni yayın anlaşmasına göre 2015/16 sezonu ile beraber kulüplere 945 milyon € paylaştırılacak.

Yayın Gelirleri Dağılımı

2010 yılından itibaren havuz sistemine geçen Serie A'da yayın gelirlerinin %40'ı tüm kulüplere eşit olarak dağıtılırken, %30'u kulüplerin sportif performansına, kalan %30 ise kulüplerin yayınlanan maç sayısına göre dağıtılmakta. Bu sistemde geçen sezonun şampiyonu Juventus 90 milyon € yayın geliri elde etti.

FRANSA LIGUE 1

Fransa Ligi son yıllarda PSG'nin yaptığı atılımla daha popüler bir lig halini almış durumda. 600 milyon €'nun paylaşıldığı ligde yeni anlaşmayla birlikte 2016/17 sezonundan itibaren bu pay 750 milyon €'ya çıkacak. Geçen sezonun şampiyonu PSG'nin bu paydan 45 milyon € aldığını söyleyelim.

Yayın Gelirleri Dağılımı

Belki de Avrupa liglerinin en adil yayın hakları dağılımını Fransa Ligue 1 yapıyor. Ligue 1'de yayın gelirlerinin %83'ü 'Dayanışma Primi' adı altında tüm kulüplere eşit olarak dağıtılmakta. %10 kulüplerin lig sıralamasına, geriye kalan %7 ise her hafta oynanan maçlarda en çok reytingi alan 3 kulübe paylaştırılıyor. Fransa Ligi'nde son 5 haftaya girerken 3-4 takımın şampiyonluğuna oynamasında bu gelir dağılımındaki adil sistemin payının önemli bir faktör olduğu söylenebilir.

TÜRKİYE SÜPER LİG

Türkiye Ligi'nde özellikle 2011 yılındaki şike skandalının ardından reytingler düşmüş durumda. Maça gitmek isteyenlere zorunlu Passolig uygulamasının getirilmesi, kulüp takımların Avrupa'da başarılı olamaması, Milli Takım'ın son yıllardaki kötü durumu da ülkede futbola ilgiye azaltan diğer önemli faktörler. Bana göre Türkiye'de futbolu bitirme noktasına getiren asıl durum vasıfsız yöneticiler, futboldan anlamayan kavgayla beslenen, başarıya giden yolda her eylemi mübah gören kulüp başkanlarıdır. Konumuza dönersek Süper Lig'de kulüplere paylaştırılan toplam yayın geliri yaklaşık 600 milyon TL olduğunu söyleyelim.

Yayın Gelirleri Dağılımı

Türkiye'de başka hiçbir ülkede görülmeyen değişik bir gelir dağılımı sistemi var. Öyle bir sistem ki ülkenin büyük kulüpleri de anadolu takımları da bu sistemden şikayetçi durumda.

Türk futbolunu bu adam yönetiyor...

Süper Lig'de naklen yayın gelirlerinin %35' tüm takımlara eşit olarak,  %11'i şampiyon olmuş 5 takıma şampiyonluk sayılarına göre, %45'i performansa bağlı olarak başarı primi şeklinde, geriye kalan %9'u ise ilk 6'ya giren takımlara başarı primi olarak dağıtılmakta. 

Yayın haklarının kulüp gelirlerinin neredeyse yarısını oluşturduğu düşünülürse önümüzdeki dönemde Premier Lig takımlarının Avrupa kupalarında daha başarılı olacağını, havuz sistemine geçilmediği takdirde La Liga'da rekabetin iyice biteceğini, Bundesliga'nın 3-4 yıl içinde en çok izlenen ilk iki lig arasına gireceğini, Serie A'nın artan yayın gelirleri ile birlikte 3 yıl içinde toparlanacağını öngördüğümü belirteyim. Süper Lig'den ise federasyon başkanından kulüp yöneticilerini kadar bu adamlar yönettikçe pek bir yol olmayacağı oldukça açık.